عطر یاس

 رساندن به مقام عبودیت

طبق آموزههای قرآنی، هدف از آفرینش انسان چیزی جز پرستش خدای یگانه نیست و تمام نعمتهای الهی و اشیائی که در این عالم آفریده شده و در اختیار انسان قرار گرفته، همه برای طی مسیر عبودیت است. عبودیت کامل آن است که انسان جز به آفریدگار مطلق جهان و کمال مطلق نیندیشد و همة افکار و اعمال خود را به این امر معطوف دارد.

خداوند در قرآن میفرماید: ﴿وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالانْسَ إلاّ لِیَعْبُدونَ﴾ جن و انس را نیافریدم جز اینکه مرا عبادت کنند.

4. تحکیم وحدت انسانها

ریسمان محکم نبوت تنها وسیلهای است که انسانها را در زیر لوای وحدت و برادری فراهم میآورد؛ انسانهایی که از تفرقه و تشتت و نزاع و اختلافها به تنگ آمده و به دنبال راهکاری مورد اعتماد برای حل معضلات زندگی خود میگردند.

اگر انسانها به سخنان پیامآوران وحی توجه کرده و زیر عَلَم توحید گرد آیند، مطمئناً از تفرقه و تشتت در امان بوده و در سایة کلمة توحید به توحید کلمه نیز دست خواهند یافت. در سورة بقره آمده است: ﴿کانَ النّاسُ أُمَةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللهُ النَّبیّینَ مُبَشّرینَ وَمُنْذِرینَ وَأنْزَلَ مَعَهُمْ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النّاسِ فیما اخْتَلَفوا فیهِ﴾ «مردم [در آغاز امت واحدی بودند [سپس بنابر عللی در میان آنان اختلاف پدید آمد]، پس خداوند نیز پیامبرانی را برانگیخت تا مردم را بشارت دهند وانذار کنند و به همراه آنان کتاب [آسمانی] فرستاد تا در میان مردم در مورد آنچه در آن اختلاف کرده بودند داوری کند.

1 . انقلاب ارزشها

بعد از بعثت رسول گرامی اسلام، اصول و ارزشهای جاری در جامعه که علیه مصالح دنیا و آخرت مردم بود، به ارزشهای انسانی و الهی تبدیل شد. خرافه پرستی به حقیقتیابی، جنگ و خونریزی و ناعدالتی به قسط و عدل و مساوات بدل گردید و انسانهای در ظاهر پایین درجه، به افرادی مورد اعتماد و دارای منزلت اجتماعی والائی تبدیل شدند. تمام قوانین و ملاکهای ظاهری و مادی جای خود را به معیارهای ارزشمند و متعالی داد.

2. تزکیه و پرورش روح

از مهمترین علل بعثت انبیاء، تهذیب نفوس و تربیت انسانهای مستعد است. پیامبران الهی کوشش میکنند نیروهای درونی انسانها را از قوه به فعلیت رسانده و برای رسیدن به قلّه سعادت و کمال، آنان را همراهی و یاری نمایند. آنان برای ارتباط افراد با مبدأ هستی زمینه سازی کرده و مقدمات تعالی آنان را فراهم میآورند. 

قرآن کریم در سورة آل عمران با اشاره به این نکته میفرماید: ﴿لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلیَ المُؤْمِنینَ إذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسولاً مِنْ أنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَیُزَکّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُم الْکِتابَ وَالْحِکْمَةَ وَإنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ﴾

خداوند متعال بر مؤمنان منت نهاد هنگامی که در میان آنها پیامبری از جنس خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد، گرچه قبل از بعثت در گمراهی آشکاری بودند.

آیات متعددى از قرآن کریم دلالت بر عصمت دارد که آن را ” آیات عصمت انبیا ” مى نامند.

← مصادیق آیات عصمت

آیات عصمت انبیا عبارت اند از آیات : ۱۲۴ و ۲۱۳ سوره بقره؛ ۷ سوره حشر؛ ۶۵ و ۸۰ سوره نساء؛ ۲۱ و ۳۳ و ۶۴ سوره احزاب؛ ۹ سوره انعام، ۳ و ۴ سوره نجم، ۱ و ۲ سوره فتح و …

عصمت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در نگهداري قرآن
مرحله دوم عصمت رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ اين است كه آن حضرت هر چه را كه فهميده و از خداوند دريافت داشت، به درستي حفظ و نگهداري مي‌كند و سهو و نسيان در قلمرو حفظ او راه ندارد، چنان كه خداي سبحان درباره‌ي اين شأن ايشان مي‌فرمايد « سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسَى »[9] يعني ما قرآن را بر تو قرائت مي‌كنيم و تو اهل نسيان و فراموشي نيستي. عبارت « إِلا مَا شَاءَ اللَّهُ »[10] استثنا نيست تا بگوييم در مواردي كه خدا بخواهد آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ فراموش مي‌كند، بلكه براي تأكيد مستثني منه است؛ زيرا ذات اقدس اله، در مقام منّت گذاشتن و اطمينان بخشيدن به آن حضرت است كه پس از اخذ قرآن فراموش نخواهد كرد و اگر اراده‌ي خداوند استثنا شده براي افاده‌ي اطلاق قدرت و اختيار خداوند است؛ نظير آنجا كه مي‌فرمايد « وَأَمَّا الَّذِينَ سُعِدُوا فَفِي الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالأرْضُ إِلا مَا شَاءَ رَبُّكَ »[11] اما اهل سعادت پس آنها نيز در بهشت ابدي تا آسمان و زمين باقي است جاودانند مگر آنچه خواست پروردگار باشد كه عطايش ابدي و نامقطوع است.
جمله‌ي «إِلاَّ ما شاءَ رَبُّكَ»[12] كه در آيه‌ي قبل آمده و مربوط به ابدي و دائمي بودن اهل شقاوت در جهنّم است، مي‌تواند استثنا از جاودانگي باشد يعني خداوند برخي از تبهكاران را پس از عذاب موقّت از جهنّم بيرون آورده به بهشت مي‌برد، و جمله‌ي «إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ»[13] در ذيل آيه مي‌تواند قرينه‌أي بر صحّت اين استثنا باشد كه مي‌فرمايد: به راستي پروردگار تو هر چه را كه بخواهد انجام مي‌دهد. ولي تعبير مزبور در آيه‌ي مورد استشهاد كه درباره‌ي جاودانگي بهشتيان است گرچه ظاهراً استثناست ولي باطناً براي تأكيد مستثني منه آمده است؛ زيرا خلاف وعده از ناحيه‌ي خداوند محال است و امكان ندارد كه خداي سبحان به مؤمنان وعده‌ي جاودانگي بهشت بدهد و آن را عملي نكند! و عبارت پاياني آيه نيز كه مي‌فرمايد « عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ»[14]: عطاي پروردگار ابدي و غير قابل انقطاع است، قرينه‌اي است بر اينكه بهشتيان، براي هميشه در بهشت جاويدند و اين استثنا براي تأكيد قدرت و مشيت است و مقصود آن است كه آنچه محقّق مي‌شود به مشيّت و قدرت حقّ است، نه آنكه از محدوده‌ي قدرت او بيرون باشد. مثلاً اگر پدر مهرباني به فرزند خردسال خود در سفر بياباني و پرخطر بگويد تو همواره تحت حمايت من قرار داري مگر آنكه من نخواهم، در اين مورد، با اطمينان به قطعي بودن اراده‌ي پدر مهربان بر حفظ فرزند، استثناي مزبور ناظر به بيان قدرت پدر است نه راجع به انقطاع مراقبت.

خداي سبحان رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ را چنين وصف مي‌كند «يس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيم إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ»[1] يعني سوگند به اين كتاب حكيم كه تو از مرسلين و فرستاده‌گان هستي و بر بستر و مسير صراط مستقيم و راه راست قرار داري. در گذشته، گفته شد «صراط مستقيم» آن است كه هم از خطر افراط و زياده‌روي دور باشد و هم از خطر تفريط و كوتاهي و اگر حضرت رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ بر صراط مستقيم و بلكه خود، عين صراط مستقيم است. تمام شئون و وظايف آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ نيز عين صراط مستقيم است. تلاوت و تعليم و تزكيه و ياد آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، به دور از افراط و تفريط مي‌گردد و درخصوص قرآن علاوه بر تلاوت، در گرفتن و نگهداري آن نيز معصوم از خطا و انحراف و نسيان است.
به تعبير استاد علاّمه طباطبايي (رضوان الله تعالي عليه) رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سه جهت رسالتش معصوم است: اوّل آن‌ كه وحي الهي را درست دريافت مي‌كند؛ دوم اين كه پس از دريافت درست، آن را به خوبي ضبط و نگهداري مي‌كند و سوم اين كه در ابلاغ به مردم، الفاظ آن را بدون كم و زياد بر مردم تلاوت مي‌كند، و معارف آن را بدون كاهش و افزايش بيان مي‌كند، پس آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ در هر سه مرحله معصوم از سهو و نسيان و دور از عصيان است،[2]كه بايد هر يك جداگانه روشن گردد.

نویسنده : آيت الله جوادي آملي- قرآن در قرآن

عفو و گذشت

با اینکه قریش با رسول اکرم صلى الله علیه و آله و یارانش ، آن همه دشمنى کردند، آنان را شکنجه دادند؛ چه در آغاز دعوت و چه از هجرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله و همچنین على رغم آن همه توطئه ، جنگ و لشکرکشى در برابر پیامبر اکرم ، آن حضرت بعد از فتح مکه ، بر در کعبه ایستاد و خطاب به قریش فرمود:
هان ! قریشیان ! چه مى گویید؟ فکر مى کنید با شما چه خواهم کرد؟
قریشیان یکصدا فریاد زدند: نیکى … تو برادرى بزرگوار و فرزند برادرى کریم و بزرگوارى .
حضرت فرمود:
حرف برادرم یوسف علیه السلام را تکرار مى کنم : امروز متاءثر و شرمسار مى باشید. من شما را عفو کردم ، خدا هم گناه شما را ببخشد که مهربانترین مهربانان است . بروید، شما آزاد هستید.

وعده مؤمن

حضرت محمد صلى الله علیه و آله قبل از آنکه به مقام نبوت برسند، مدتى چوپانى مى کردند. عمار یاسر با حضرت قرار گذاشتند تا فرداى آن روز، گوسفندان خود را به بیابان فخ که علفزار بود، بود، ببرند.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرداى آن روز گوسفندان خود را به سوى بیابان فخ روانه کرد، ولى عمار دیرتر آمد. عمار مى گوید: وقتى گوسفندانم را به بیابان فخ رساندم ، دیدم پیامبر صلى الله علیه و آله جلو گوسفندان خود ایستاده و آنها را از چریدن در آن علفزار، باز مى دارد.
گفتم : چرا آنها را باز مى دارى ؟
فرمود: من با تو وعده کردم که با هم گوسفندان را به این علفزار بیاوریم ، از این رو روا ندانستم که قبل از تو، گوسفندانم در این علفزار بچرند.

معجزه شق القمر (شکافته شدن ماه با اشاره حضرت) است که در ابتدای سوره قمر به آن اشاره شده است. در ابتدای سوره قمر خداوند از این معجزه بزرگ پیامبر یاد می کند و می فرماید «قیامت نزدیک شد و ماه شکافته شد».[7]
واقعه شق القمر از این قرار است که، مشرکان مکه (قبل از هجرت) از پیامبر (ص) درخواست آیه و نشانه ای کردند و گفتند: «اگر واقعاً پیامبر خدا هستی ماه را برای ما بشکاف و دو نصف کن، پیامبر (ص) به آنان فرمود: اگر این کار را برای شما انجام دهم ایمان می آورید؟ گفتند آری. آن شب، شب بدر بود یعنی ماه در آسمان کامل بود. پیامبر اکرم (ص) از پروردگارش خواست تا ماه دو نیم شود، با اشاره پیامبر (ص) ماه به دو نیم شد و عده زیادی این معجزه بزرگ را دیدند اما مشرکان دوباره این معجزه بزرگ را انکار کردند و گفتند محمد (ص) ما را سحر کرد[8] قرآن مجید این انکار مشرکان را به عنوان عادت همیشگی آنان بیان کرده و می فرماید: “و هر گاه (مشرکان) نشانه و معجزه‏اى را ببینند روى گردانده، مى‏گویند: «این سحرى مستمر است»! آنها (آیات خدا را) تکذیب کردند و از هواى نفسشان پیروى نمودند و هر امرى قرارگاهى دارد.".[9]

علاوه بر این آیات فراوانی نیز در قرآن وجود دارد که بخشی از آنها از جهتی معجزه پیامبر اکرم (ص) به حساب می آید؛ نظیر اخبار از آینده، اخبار گذشتگان، معارف بلند الهی و …؛ زیرا مردم از طریق پیامبر اکرم (ص) با این مطالب وحیانی آشنا شده اند, برای مثال دو نمونه عرض می کنیم : عاص بن وائل، پیامبر(ص) را به علت نداشتن پسر، ابتر می نامید ، پیامبر (ص) وی را ابتر و نسل خودش را کوثر نامید.[2] این پیش بینی محقق شد و نسلش بعداز پسرانش منقطع شد ولی نسل پیامبر هم چنان پابرجاست.[3]

دیگر مثال خبر از غلبه روم بعد از آن که از سپاه ایران شکست سختی خورده بودند میداد: “رومیان مغلوب شدند! (و این شکست) در سرزمین نزدیکى رخ داد امّا آنان پس از (این) مغلوبیّت بزودى غلبه خواهند کرد". [4]

1- گوته، شاعر و نویسنده معروف آلمانی می‌گوید: «سالیان دراز کشیشان از خدا بی‌خبر، ما را از پی بردن به حقایق قرآن مقدس و عظمت آورنده آن دور نگه داشتند، اما هر قدر که ما قدم در جاده علم و دانش نهادیم و پرده تعصب را دریدیم، عظمت احکام مقدس قرآن، بهت و حیرت عجیبی در ما ایجاد نمود. به زودی این کتاب توصیف ناپذیر، محور افکار مردم جهان می‌گردد!».

2- آلبرت انیشتاین که نیازی به معرفی ندارد، می‌گوید: «قرآن کتاب جبر یا هندسه نیست، مجموعه ای از قوانین است که بشر را به راه صحیح، راهی که بزرگ‌ترین فلاسفه و دانشمندان دنیا از تعریف و تعیین آن عاجزند، هدایت می‌کند».

3- ویل دورانت، دانشمند آمریکایی شرق شناس، می‌گوید: «در قرآن، قانون و اخلاق یکی است. رفتار دینی در قرآن، شامل رفتار دنیوی هم می‌گردد، و همه امور آن از جانب خداوند و به طریق وحی آمده است؛ قرآن در جان‌های ساده عقایدی آسان و دور از ابهام پدید می‌آورد که از رسوم و تشریفات ناروا آزاد است».

در قرآن کریم، قصه های فراوانی از انبیاء و قوم ها و اتفاقات گذشته بیان شده که نکاتی درباره قصه های قرانی به این شرح است:

 1- بنا به تحقیق، 208 قطعه داستانی در قرآنی مجید آمده است که برخی ادامه برخی دیگر می‌باشند و بعضی از آنها نیز کامل و مستقل هستند.

 2- 63 سوره از 114 سوره قرآن کریم، حاوی قصه و حکایتی است و این یعنی آن که بیش از نیمی از سوره‌های قرآن، با هنر قصه پردازی به انتقال پیام خود پرداخته‌اند .

 3- بیشترین قصه‌های قرآنی ابتدا در سوره اعراف و پس از آن بقره می‌باشند و سوره آل عمران در رتبه سوم قرار دارد .

 4- بیشترین داستان‌های قرآنی درباره حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل و فرعونیان است. پس از آن، بالاترین آمار متعلق به داستان‌های حضرت ابراهیم (ع) و داستان‌های حضرت عیسی (ع) و مادرش حضرت مریم (ع) است .

 5- هیچ یک از داستان‌های قرآنی براساس خیال پردازی یا شخصیت‌های فرضی نیست و همه قصه‌های قرآن واقعیت داشته‌اند و در واقع، روایتی الهی از یک رویداد حقیقی می‌باشند .

آماده شدن زمين براي زراعت به وسيله باران

فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبًّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا فَأَنبَتْنَا فِيهَا حَبًّا وَعِنَبًا وَقَضْبًا (عبس/ 24ـ 28)؛ «و انسان بايد به غذايش نظر كند؛ كه ما آب را با بارشى فرو ريختيم؛ سپس زمين را كاملاً شكافتيم؛ و در آن دانه (ها) رويانديم؛ و (نيز) انگور و سبزى‏».

نکته علمي

در آغاز، سطح زمين را قشر عظيمي از سنگ‌ها پوشانده بود. باران‌هاي سيلابي پي در پي فرو باريدند و سنگ‌ها را شكافتند. ذرات آن را جدا كردند و در قسمت‌هاي گود زمين گستردند و به اين ترتيب تودة خاك قابل زراعت تشكيل شد و هم اكنون نيز سيلاب‌ها قسمتي از آنها را در خود حل كرده، به دريا مي‏ريزند. اما خاك‌هاي جديدي كه به وسيله برف و باران مجدداً تشكيل مي‌‏شود، جاي آن را مي‏گيرد وگرنه انسان گرفتار كمبود خاك زراعتي مي‌‏شد. به اين ترتيب آيه اشاره به يكي از معجزات علمي قرآن است كه نشان مي‏دهد اول باران‌ها فرو مي‌‏بارند و سپس زمين‌ها شكافته مي‌‏شوند و آماده زراعت مي‌‏گردند. نه تنها در روزهاي نخست اين عمل صورت گرفته كه امروز نيز ادامه دارد (مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ‏26/ 148).

2ـ جايگاه و مسير مشخص ستارگان

فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ (واقعه/ 75 و 76)؛ «و به جايگاه ستارگان، سوگند ياد مى‏كنم! و مسلماً، آن سوگند بزرگى است، اگر (بر فرض) بدانيد!».

نكتة علمي

امروزه براي ما روشن شده است كه ستارگان آسمان هر كدام جايگاه مشخصي دارد و مســير و مدار آنها كه طبق قانون جاذبه و دافعه تعيين مي‏شود، بسيار دقيق و حساب شده است. سرعت سير هر كدام از آنها با برنامه معيني انجام مي‏پذيرد. اين مسأله گرچه در كرات دور دست دقيقاً قابل محاسبه نيست، اما در منظومه شمسي كه خانواده ستارگان نزديك به ما را تشكيل مي‏دهد، دقيقاً مورد بررسي قرار گرفته و نظام مدارات آنها به قدري دقيق و حساب شده است كه انسان را به شگفتي وا مي‏دارد.

هنگامي كه به اين نكته توجه كنيم كه طبق گواهي دانشمندان تنها در كهكشان ما حدود يك هزار ميليون ستاره وجود دارد و در جهان، كهكشان‌هاي زيادي موجود است كه هر كدام مسير خاصي دارد، به اهميت اين سوگند قرآن بیشتر پی می‌بریم.

ـ تزيين آسمان با ستارگان

إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ (الصافات‏/ 6)؛ «در حقيقت، ما آسمان نزديك را با زيور سيّارات آراستيم».

نكتة علمي

خداي متعال در آيه فوق مي‏فرمايد: «آسمان پایين را با كواكب تزيين كرديم»، در حالي كه فرضيه‏اي كه در آن زمان بر افكار و دانشمندان حاكم بود مي‏گفت فقط آسمان بالا (آسمان هشتم طبق فرضيه بطلميوس) آسمان ستارگان ثوابت است.

ولي چنان كه مي‏دانيم، بطلان اين فرضيه اثبات شده و عدم پيروي قــرآن از فرضية نادرست مشهور آن زمان، خود معجزه زنده‌اي از اين كتاب آسماني است (همان، 19/17).

نكته جالب ديگر اينكه از نظر علم امروز مسلم است كه چشمك زدن زيباي ستارگان به خاطر قشر هوايي است كه اطراف زمين را فرا گرفته و آنها را به اين كار وا مي‏دارد و اين با تعبير «السماء الدنيا»؛ (آسمان پايين) بسيار مناسب است، اما در بيرون جو زمين، ستارگان حالت زیبای چشمک زنی را ندارند.

از امثال آيه “وَ لا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ"روشن مي‌‌شود که يک گروه از شافعان امامان اهل‌بيت عليهم السلام‌اند. زيرا خداي تعالي در خصوص اهل بيت پيامبر (صلي الله عليه و آله) مى‏فرمايد: “إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً"[11] اين آيه بيان مى‏كند كه اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) به تطهير خداوند، طهارت يافته‏اند؛ از سوي ديگر آيه “إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتابٍ مَكْنُونٍ لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ"[12] هم توضيح مي‌دهد كه قرآن را جز مطهرون (پاكان) نمى‏فهمند؛ در نتيجه اثبات مى‏شود كه اهل بيت پيامبر (ع) پاكان امت و عالمان به قرآنند. قرآني كه بيان‌گر هرچيزي است که آدمي در مسير سعادت به آن نيازمند است. از اين رو در مسأله شهادت حقى كه در آن بيهودگي و گناه راه‏ ندارد، مصاديق يقيني آن اهل‌بيت عليهم السلام‌اند.[13]

در قرآن کريم آياتي که متعرض مسأله‌ي شفاعت شده، به چهار دسته قابل‌تقسم است:
1. آياتى كه بطور مطلق شفاعت را نفى مى‏كند.[2]
2. آياتى كه” شفاعت” را منحصرا براي خدا معرفى مى‏كند[3]
3. آياتى كه شفاعت را مشروط به اذن و فرمان خدا مى‏كند.[4]
4. آياتى كه شرائطى براى شفاعت‌شونده بيان كرده است.[5

 شفاعت از ماده «شفع» است که در لغت به معنای «جفت شدن با چیزی» است، و اصطلاحاً به معنای حائل شدن برای رفع ضرر از کسی و یا رساندن منفعتی به اوست و در عبارت ساده تر و در محاورات عرفی بدین معنا به کار می رود که شخص آبرومندی از بزرگی بخواهد که از مجرمی بگذرد یا بر پاداش خدمتگزاری بیفزاید

 قال الصادق(ع): «نمجّد ربّنا، و نصلّی علی نبینا، و نشفع لشیعتنا فلایردّنا ربّنا؛ امام صادق(ع) فرمود: ما پروردگارمان را تمجید می کنیم و بر پیامبرمان درود و سلام می فرستیم، و برای شیعیانمان شفاعت می کنیم، و خداوند نیز درخواست ما را ردّ نمی کند.»

در جریان قصّه‌ی حضرت یوسف(ع) زمانیکه فرزندان یعقوب یوسف را در چاه انداختند، به نزد پدر خویش، حضرت یعقوب(ع) آمده و اظهار ندامت کرده و گفتند:

قَالُواْ يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ[15]- گفتند:« اى پدر! براى گناهان ما آمرزش خواه كه ما خطاكار بوديم!»

قرآن مي فرمايد که حضرت يعقوب براي فرزندانش استغفار کرد: قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّيَ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ-  گفت:«به زودى از پروردگارم براى شما آمرزش مى‏خواهم كه او همانا آمرزنده مهربان است!»

از آيات فوق استفاده مي شود که تقاضاي استغفار از شخص ديگر نه تنها منافات با توحيد ندارد، بلکه راهي است براي رسيدن به لطف پروردگار، و گرنه چگونه ممکن بود يعقوب پيامبر، تقاضاي فرزندان را دائر به استغفار براي آنان بپذيرد، و به توسل آنها پاسخ مثبت دهد.[16] اين نشان مي دهد که توسل به اولياي الهي، اجمالا امري جائز است و آنها که آن را ممنوع و مخالف با اصل توحيد مي شمرند، از متون قرآن، آگاهي ندارند و يا تعصب هاي غلط مانع ديد آنها مي شود.

در قرآن کریم موارد زیادی از مصادیق توسل را می­توان یافت. نقل این موارد و عدم ردع آن از طرف قرآن کریم خود می­تواند دلیل بر این مدّعا باشد که وسيله قرار دادن مقام انساني صالحي در پيشگاه خدا و طلب چيزي از خداوند به خاطر او، به هيچ وجه ممنوع نيست و منافات با توحيد ندارد. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می­کنیم.

خداوند در سوره‌ی مائده می­فرماید: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»[12]- اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد از خدا پروا كنيد و به او [توسل و] تقرب جوييد و در راهش جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.

در اين آيه روي سخن به افراد با ايمان است و به آنها سه دستور براي رستگار شدن داده شده است: نخست ایشان را به تقوای الهی و پرهیز از معاصی توصیه می­کند. سپس دستور مي دهد که «وسيله اي براي تقرب به خدا انتخاب نمائيد» (وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ). و سرانجام «دستور به جهاد در راه خدا مي دهد».(وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ). و نتيجه همه آنها اين است که« در مسير رستگاري قرار گيريد.»(لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ).[13]

«اتَّقُواْ» از باب افتعال گرفته شده است و به مفهوم ايجاد مانع دو چيز است، پس منظور آيه اين است که ميان خود و کيفر خدا مانع و سپري پديد آوريد.[14] بعد اينکه خداوند مؤمنين را به تقوي سفارش مي کند آنها را به اخذ وسيله ارجاء مي دهد.

بنابراين وسيله گرفتن براي تقرب به خداوند نه تنها يک کار جايزي هست، بلکه کاري هست که خود خداوند آن را سفارش کرده است. چون اين وسيله معني عام دارد قرار دادن افراد به عنوان وسيله نيز جايز است.

.

مورد دیگری که اهمیت توکل را می رساند همراه بودن توکل با صبر است، در چند آیه و روایات متعدد این دو در کنار هم قرار گرفته اند. برای اینکه روشن شود چگونه همراه بودن صبر و توکل دلیل بر اهمیت توکل است، ابتدا لازم است به اهمیت صبر و نقش آن در زندگی انسان و جایگاه آن در قرآن و روایات اشاره شود.
خداوند متعال در چند آیه ی قرآن پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و یا مومنان را امر به صبر نموده و صابرین را تحسین و تمجید می کند و به صبر کننده گان وعده اجر و پاداش می دهد و آن را از صفات حسنه می شمارد. در اینجا از باب نمونه چند آیه ذکر می شود.
1.و اصبر فان الله لا یضیع اجر المحسنین(63).
صبر و شکیبایی کن، که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد

دلیل دیگر بر اهمیت توکل این است که در یکی از آیات، توکل بعد از مشورت واقع شده، که بیانگر این نکته است که مشورت با همه اهمیتی که دارد بدون توکل درباره ی اهمیت مشاوره بیان شود.
مشاوره یعنی انسان برای انجام کاری یا برای تصمیم گیری در مورد کاری که خودش نمی تواند به نتیجه ای برسد، با افراد ذی صلاح و مومن و متدین و کارشناس مشورت کند و کارش را با آنها در میان بگذارد و از آنها راهنمایی بخواهد تا اینکه به نتیجه ی مطلوبی برسد.
مساله ی مشورت هم جنبه ی عقلانی دارد، یعنی اگر انسان در مورد کار مهمی با افراد کارشناس مشورت نماید عقلا نه تنها او را مذمت نمی کنند بلکه او را تحسین می نمایید. روی این جهت خداوند متعال که عقل کل است بر روی این مساله انگشت گذاشته و در چند آیه امر به مشورت کرده است.
و امرهم شوری بینهم(57).
و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست

توکل در چند آیه همراه ایمان ذکر شده که نشانگر اهمیت توکل است و معمولا هم بعد از ایمان واقع شده، مانند:
الذین قال لهم الناس ان الناس قد جمعوا لکم فاخشوهم فزادهم ایمانا و قالوا حسبنا الله و نعم الوکیل(52).
همان کسانی که وقتی مردم به آنها گفتند: مشرکین در برابرش گرد آمده اند، پس از آنان بترسید، (به جای ترس) بر ایمانشان افزود و گفتند: خداوند ما را بس است و نیکو حمایتگری است.
و و علی الله فتوکلوا ان کنتم مومنین(53).
و بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید.

سه اصل براي بيان توحيد از نظر قرآن ياد مي كند: عدم مشابهت خداوند تعالي با ديگر موجودات، مبرا بودن خداوند از هر نقص، توفيقيت اسما و صفات الهي. اصل اول (عدم مشابهت)، تعبيري ديگر از توحيد خدا است كه مطلق و حقيقي است و با يگانه بودن برخي از آفريدگان در بعضي از ويژگي ها تفاوت دارد. بر اساس اصل دوم، مبرا بودن خداوند از هر نقص و عيب، اصلي فطري است كه انسان به محض شنيدن، آن را سازگار با فطرت خود مي يابد. اصل سوم، انسان را از بيان صفات و اسما الهي بر اساس عقل و درك خود بازمي دارد.
نويسنده، جملاتي از خطبه 181 و خطبه 87 (اشباح) نقل مي كند و در خلال توضيح آن، آيات قرآني را كه مويد آن است، مي آورد.

صیرت، عنصر اول است
آنچه كه براى همه‌ى ما، براى همه‌ى بسیجیان عزیز، براى جوانها در هر نقطه‌اى از این عرصه‌ى عظیم كه مشغول كار هستند، باید به عنوان شاخص مطرح باشد، عبارت است از این سه عنصر: بصیرت، اخلاص، عمل بهنگام و به اندازه. این سه عنصر را همیشه با یكدیگر توأم كنید و در نظر داشته باشید. این عناصر سه‌گانه باید براى ما شاخص باشد؛ بصیرت، اخلاص، عمل بهنگام و به اندازه.
آنچه كه راه را مشخص میكند، بصیرت است. این سردار محترم و گرامى خیلى درست گفتند كه بسیجیان در قبال پیچیدگى اوضاع توانسته‌اند در ذهن خود و فكر خود و شخصیت خود پیچیدگى ایجاد كنند و بشناسند؛ قضایاى سال 88 این را نشان داد. ممكن بود خیلى‌ها اشتباه كنند و خیلى‌ها هم اشتباه كردند؛ اگرچه اكثر آن كسانى كه اشتباه كرده بودند، به فاصله‌ى كمى اشتباه را تصحیح كردند؛ اما حركت عظیم بسیج، این شاخص بصیرت و این پرچم بصیرت را براى خود حفظ كرد؛ اشتباه نكرد؛
همان طور كه امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) فرموده بود: «لا یعرف الحقّ بالرّجال»؛ با چهره‌ها نمیشود حق را تشخیص داد. یك چهره‌ى موجه محترم است، مورد قبول است، مورد تكریم است؛ اما او نمیتواند شاخص حق باشد. گاهى چهره‌ى موجهى مثل بعضى از صحابه‌ى پیغمبر راه را عوضى میروند، اشتباه میكنند. باید حق را شناخت، باید راه را تشخیص داد تا بفهمیم این شخص حق است یا باطل. هر كه از این راه رفت، حق است؛ هر كه از راه حق نرفت، مردود است. حق را باید شناخت. جماعت جوانِ مؤمنِ گردآمده‌ى در زیر سقف بسیج و پرچم بسیج، این بصیرت را نشان دادند؛ نشان دادند بابصیرتند. بصیرت، عنصر اول است. در آینده هم باید همین جور باشد. قدرت تحلیل باید پیدا كرد، قدرت تشخیص باید پیدا كرد. امام - كسى كه پدر همه‌ى این جریان بود، حق حیات به گردن جامعه و این حركت عظیم داشت - فرمودند اگر من از اسلام جدا شوم، مردم از من رو برخواهند گرداند. شاخص، اسلام است؛ شاخص، اشخاص نیستند؛ این حرف امام (رضوان اللَّه علیه) است. او به ما یاد داد كه راه را تشخیص بدهیم، حركت صحیح را تشخیص بدهیم، نقشه‌ى دشمن را بفهمیم و بخوانیم تا بتوانیم بفهمیم كدام كار در جهت دشمن و در خط دشمن است و كدام كار در ضد اوست. پس بصیرت، عنصر اول است. بصیرت را نباید فراموش كرد.
بیانات در دیدار هزاران نفر از بسیجیان استان قم‌ 1389/08/2

در سال گذشته ملت ایران از یك امتحان عبور كرد، از یك فتنه عبور كرد. این معنایش فقط این نیست كه حالا همه فهمیدند ملت ایران قوى است؛ بلكه معناى مهمتر آن این است كه با این حركت، با این قدرت بر عبور از فتنه و محنت، این ملت یك وضع جدیدى پیدا كرد؛ یك توانائى تازه‌اى در او به وجود آمد. تمام طول عمر انسان، قدم به قدم امتحانهاست. اگر ما بتوانیم بر هواى نفس خود غالب بیائیم، بتوانیم بصیرت خود را به كار بگیریم، بتوانیم موقع را بشناسیم، بدانیم كار لازم چیست و آن را انجام دهیم، این در ما یك مرتبه‌ى جدیدى از حیات به وجود مى‌آورد؛ این یك تعالى است، یك ترقى است.
بیانات در دیدار مردم اصفهان در روز عید قربان 

در همین قضایاى فتنه‌ى اخیر، یك عده‌اى اشتباه كردند؛ این بر اثر بى‌بصیرتى بود. ادعاى تقلب در یك انتخابات بزرگ و باعظمت میشود؛ خوب، این راهش واضح است. اگر چنانچه كسى معتقد به تقلب است، اولاً باید استدلال كند، دلیل بیاورد بر وجود تقلب؛ بعد هم اگر چنانچه دلیل آورد یا نیاورد، قانون راه را معین كرده است؛ میتواند شكایت كند. باید بازرسى شود، بازبینى شود؛ آدمهاى بى‌طرفى بیایند نگاه كنند تا معلوم شود تقلب شده یا نشده؛ راهش این است دیگر.
اگر چنانچه كسى زیر بار این راه نرفت و قبول نكرد - با اینكه ما كمكهاى زیادى هم كردیم: مدت قانونى را بنده تمدید كردم؛ حتّى گفتیم خود افراد بیایند جلوى دوربینهاى تلویزیون شمارش كنند - دارد تمرد میكند. … توجه بفرمائید. مقصود این نیست كه راجع به قضایاى گذشته اظهارنظر كنیم؛ میخواهیم مثال بزنیم. پس بصیرت پیدا كردن، كار دشوارى نیست. اگر شما نگاه كردید دیدید یك راه معقول قانونى‌اى وجود دارد و كسى از آن راه معقول قانونى سرمیپیچد و كارى میكند كه براى كشور مضر است، ضربه‌ى به منافع ملت است، خوب، با نگاه عادلانه، با نگاه متعارف، با نگاه غیرجانبدارانه، معلوم است كه او محكوم است؛ این یك چیز روشنى است، یك قضاوت واضحى است. پس ببینید مطالبه‌ى بصیرت، مطالبه‌ى یك امر دشوار و ناممكن نیست. بصیرت پیدا كردن، كار سختى نیست.
بصیرت پیدا كردن همین اندازه لازم دارد كه انسان اسیر دامهاى گوناگون، از دوستى‌ها، دشمنى‌ها، هواى نفس‌ها و پیشداورى‌هاى گوناگون نشود. انسان همین قدر نگاه كند و تدبر كند، میتواند واقعیت را پیدا كند. مطالبه‌ى بصیرت، مطالبه‌ى همین تدبر است؛ مطالبه‌ى همین نگاه كردن است؛ مطالبه‌ى چیز بیشترى نیست. و به این ترتیب میشود فهمید كه بصیرت پیدا كردن، كار همه است؛ همه میتوانند بصیرت پیدا كنند. البته بعضى نه به خاطر عناد، نه به خاطر بدخواهى، كه گاهى غفلت میكنند. انسان با اینكه جان خودش را خیلى دوست دارد، اما گاهى ممكن است در حال رانندگى هم یك لحظه حواسش پرت شود، یك لحظه چرت بزند، یك ضایعه‌اى پیش بیاید. لغزشهائى كه در این زمینه پیش مى‌آید، اینها را نمیشود گناه دانست؛ اما اگر چنانچه تداوم پیدا كند، این دیگر بى‌بصیرتى است، این دیگر غیر قابل قبول است.
امروز كار عمده‌ى دشمن در جنگ نرم، غبارپراكنى در فضاى سیاسى كشور است؛ این را توجه داشته باشید. امروز مهمترین كار دشمن این است. افرادى كه در كار سیاسى و مسئله‌ى سیاسى واردند و مطلعند، میدانند امروز قدرت ابرقدرتها بیش از آنچه كه در بمب هسته‌اى‌شان باشد، در ثروتهاى انباشته‌ى در بانكهاشان باشد، در قدرت تبلیغاتى آنهاست، در صداى بلند آنهاست كه به همه جا میرسد. شیوه‌هاى تبلیغاتى را هم خوب بلدند. در كار تبلیغات انصافاً پیشرفت هم كرده‌اند. امروز غربى‌ها - چه در اروپا، چه در آمریكا - در كار تبلیغات، شیوه‌هاى مدرن و بسیار پیشرفته‌اى را یاد گرفته‌اند و بلد شده‌اند؛ ما در این جهت عقبیم. یكى از اساسى‌ترین كارهاى آنها این است كه تبلیغ كردن را بلدند. با این شیوه‌هاى تبلیغى، با جنجال، با فرستادن انبوه حرفهاى خلاف واقع، سعى میكنند فضاى جوامع را دگرگون كنند و تأثیر بگذارند؛ باید به این نكته توجه داشت، باید این را مراقب بود. امروز وظیفه‌ى جوانهاى ما از این جهت سنگین است. نه فقط خودتان باید حقیقت را تشخیص دهید، بلكه باید فضا و محیط پیرامونى خودتان را هم بابصیرت كنید و براى آنها هم قضایا را روشن كنید.
بیانات در دیدار دانشجویان و جوانان استان قم‌
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای

من یك مثال از تاریخ بزنم. در جنگ صفین لشكر معاویه نزدیك به شكست خوردن شد؛ چیزى نمانده بود كه بكلى منهدم و منهزم شود. حیله‌اى كه براى نجات خودشان اندیشیدند، این بود كه قرآنها را بر روى نیزه‌ها كنند و بیاورند وسط میدان. ورقه‌هاى قرآن را سر نیزه كردند، آوردند وسط میدان، با این معنا كه قرآن بین ما و شما حكم باشد. گفتند بیائید هرچه قرآن میگوید، بر طبق آن عمل كنیم. خوب، كار عوام‌پسند قشنگى بود. یك عده‌اى كه بعدها خوارج شدند و روى امیرالمؤمنین شمشیر كشیدند، از میان لشكر امیرالمؤمنین نگاه كردند، گفتند این كه حرف خوبى است؛ اینها كه حرف بدى نمیزنند؛ میگویند بیائیم قرآن را حكم كنیم.
ببینید، اینجا فریب خوردن است؛ اینجا لغزیدن به خاطر این است كه انسان زیر پایش را نگاه نمیكند. هیچ كس انسان را نمیبخشد اگر بلغزد، به خاطر اینكه زیر پایش را نگاه نكرده، پوست خربزه را زیر پاى خودش ندیده. آنها نگاه نكردند. آنها اگر میخواستند حقیقت را بفهمند، حقیقت جلوى چشمشان بود. این كسى كه دارد دعوت میكند و میگوید بیائید به حكمیت قرآن تن بدهیم و رضایت بدهیم، كسى است كه دارد با امام منتخبِ مفترض‌الطاعه میجنگد! او چطور به قرآن معتقد است؟ امیرالمؤمنین على‌بن‌ابى‌طالب غیر از اینكه از نظر ما از طرف پیغمبر منصوص و منصوب بود، اما آن كسانى هم كه این را قبول نداشتند، این مسئله را قبول داشتند كه آن روز بعد از خلیفه‌ى سوم، همه‌ى مردم با او بیعت كردند، خلافت او را قبول كردند؛ شد امام، شد حاكم مفترض‌الطاعه‌ى جامعه‌ى اسلامى. هر كس با او میجنگید، روى او شمشیر میكشید، وظیفه‌ى همه‌ى مسلمانها بود كه با او مقابله كنند. خوب، اگر این كسى كه قرآن را سر نیزه كرده، حقیقتاً به قرآن معتقد است، قرآن میگوید كه تو چرا با على میجنگى. اگر واقعاً به قرآن معتقد است، باید دستهایش را بالا ببرد، بگوید آقا من نمیجنگم؛ شمشیرش را بیندازد. این را باید میدیدند، باید میفهمیدند. این مطلب مشكلى بود؟ این معضلى بود كه نشود فهمید؟ كوتاهى كردند. این میشود بى‌بصیرتى. اگر اندكى تدبر و تأمل میكردند، این حقیقت را میفهمیدند؛ چون اینها خودشان در مدینه اصحاب امیرالمؤمنین بودند؛ دیده بودند كه در قتل عثمان، عوامل و دستیاران خود معاویه مؤثر بودند؛ آنها كمك كردند به كشته شدن عثمان؛ در عین حال پیراهن عثمان را به عنوان خونخواهى بلند كردند. آنها خودشان این كار را كردند، مقصر خودشان بودند، اما دنبال مقصر میگشتند. ببینید، این بى‌بصیرتى ناشى از بى‌دقتى است؛ ناشى از نگاه نكردن است؛ ناشى از چشم بستن بر روى یك حقیقت واضح است.

امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) در جاى دیگر میفرماید: «فانّما البصیر من سمع فتفكّر و نظر فأبصر»؛ بصیر آن كسى است كه بشنود، گوش خود را بر صداها نبندد؛ وقتى شنید، بیندیشد. هر شنیده‌اى را نمیشود به صرف شنیدن رد كرد یا قبول كرد؛ باید اندیشید. «البصیر من سمع فتفكّر و نظر فأبصر». نَظَرَ یعنى نگاه كند، چشم خود را نبندد. ایراد كار بسیارى از كسانى كه در لغزشگاه‌هاى بى‌بصیرتى لغزیدند و سرنگون شدند، این است كه نگاه نكردند و چشم خودشان را بر یك حقایق واضح بستند. انسان باید نگاه كند؛ وقتى كه نگاه كرد، آنگاه خواهد دید. ما خیلى اوقات اصلاً حاضر نیستیم یك چیزهائى را نگاه كنیم. انسان مى‌بیند منحرفینى را كه اصلاً حاضر نیستند نگاه كنند. آن دشمن عنود را كار نداریم - حالا این را بعداً عرض خواهم كرد؛ «و جحدوا بها و استیقنتها انفسهم ظلما و علوّا» - بعضى‌ها هستند كه انگیزه دارند و با عناد وارد میشوند؛ خوب، دشمن است دیگر؛ بحث بر سر او نیست؛ بحث بر سر من و شماست كه توى عرصه هستیم. ما اگر بخواهیم بصیرت پیدا كنیم، باید چشم را باز كنیم؛ باید ببینیم. یك چیزهائى هست كه قابل دیدن است. اگر ما از آنها سطحى عبور كنیم، آنها را نبینیم، طبعاً اشتباه میكنیم.

بصیرت را در دو سطح میتوانیم تعریف كنیم. یك سطح، سطح اصولى و لایه‌ى زیرین بصیرت است. انسان در انتخاب جهان‌بینى و فهم اساسى مفاهیم توحیدى، با نگاه توحیدى به جهان طبیعت، یك بصیرتى پیدا میكند.
. فرق بین نگاه توحیدى و نگاه مادى در این است: با نگاه توحیدى، این جهان یك مجموعه‌ى نظام‌مند است، یك مجموعه‌ى قانون‌مدار است، طبیعت هدفدار است؛ ما هم كه جزئى از این طبیعت هستیم، وجودمان، پیدایشمان و زندگى‌مان هدفدار است؛ بى‌هدف به دنیا نیامدیم. این، لازمه‌ى نگاه توحیدى است. معناى اعتقاد به وجود خداوند عالم و قادر این است. وقتى فهمیدیم هدفدار هستیم، آنگاه در جستجوى آن هدف برمى‌آئیم. خود این جستجو، یك تلاش امیدوارانه است. تلاش میكنیم آن هدف را پیدا كنیم. بعد كه هدف را یافتیم، فهمیدیم هدف چیست، تلاشى شروع میشود براى رسیدن به آن هدف. در این صورت همه‌ى زندگى میشود تلاش؛ آن هم تلاش جهتدار و هدفدار. از آن طرف این را هم میدانیم كه با نگاه توحیدى، هر گونه تلاش و مجاهدتى در راه هدف، انسان را قطعاً به نتیجه میرساند. این نتائج مراتبى دارد؛ یقیناً به یك نتیجه‌ى مطلوب میرساند. با این نگاه، در زندگى انسان دیگر یأس، ناامیدى، سرخوردگى و افسردگى معنى ندارد. وقتى شما میدانید وجود شما، پیدایش شما، حیات شما، تنفس شما با یك هدفى تحقق پیدا كرده است، دنبال آن هدف میگردید و براى رسیدن به آن هدف، تكاپو و تلاش میكنید.
از نظر خداى متعال كه آفریننده‌ى هستى است، خود این تكاپو هم اجر و پاداش دارد. به هر نقطه‌اى كه رسیدید، در واقع به هدف رسیدید. این است كه در دیدگاه توحیدى، خسارت و ضرر براى مؤمن اصلاً متصور نیست. فرمود: «ما لنا الّا احدى الحسنیین»؛ یكى از دو بهترین در انتظار ماست؛ یا در این راه كشته میشویم، كه این بهترین است؛ یا دشمن را از سر راه برمیداریم و به مقصود میرسیم، كه این هم بهترین است. پس در اینجا ضررى وجود ندارد.
درست نقطه‌ى مقابل، نگاه مادى است. نگاه مادى اولاً پیدایش انسان را، وجود انسان را در عالم بدون هدف میداند؛ اصلاً نمیداند براى چه به دنیا آمده است. البته در دنیا براى خودش هدفهائى تعریف میكند - به پول برسد، به عشق برسد، به مقام برسد، به لذتهاى جسمى برسد، به لذتهاى علمى برسد؛ از این هدفها میتواند براى خودش تعریف كند - اما اینها هیچكدام هدفهاى طبیعى نیست، ملازم با وجود او نیست. وقتى اعتقاد به خدا نبود، اخلاقیات هم بى‌معنى میشود، عدالت هم بى‌معنى میشود؛ جز لذت و سود شخصى، هیچ چیز دیگرى معنا پیدا نمیكند. اگر انسان در راه رسیدن به سود شخصى پایش به سنگ خورد و آسیب دید، ضرر كرده، خسارت كرده. اگر به سود نرسید، اگر نتوانست تلاش كند، نوبت به یأس و ناامیدى و خودكشى و به كارهاى غیر معقول دست زدن میرسد. پس ببینید فرق بین نگاه توحیدى و نگاه مادى، معرفت الهى و معرفت مادى این است. این، اساسى‌ترین پایه‌هاى بصیرت است.
با این نگاه، وقتى انسان مبارزه میكند، این مبارزه یك تلاش مقدس است؛ اگر جنگ مسلحانه هم بكند، همین جور است. اصلاً مبارزه بر اساس بدبینى و بدخواهى نیست. مبارزه براى این است كه انسانیت - نه فقط شخص خود او - به خیر و كمال و رفاه و تكامل مقامات رفیع نائل شود. با این نگاه، زندگى چهره‌ى زیبائى دارد و حركت در این میدان وسیع، یك كار شیرین است. خستگى انسان با یاد خداى متعال و با یاد هدف برطرف میشود. این، پایه‌ى اساسى معرفت است؛ پایه‌ى اساسى بصیرت است. این بصیرت خیلى چیز لازمى است؛ این را باید ما در خودمان تأمین كنیم. بصیرت در حقیقت زمینه‌ى همه‌ى تلاشها و مبارزات انسانى در جامعه است. این یك سطح بصیرت.
بجز این سطح وسیع بصیرت و لایه‌ى عمیق بصیرت، در حوادث گوناگون هم ممكن است بصیرت و بى‌بصیرتى عارض انسان شود. انسان باید بصیرت پیدا كند. این بصیرت به چه معناست؟ یعنى چه بصیرت پیدا كند؟ چه جورى میشود این بصیرت را پیدا كرد؟ این بصیرتى كه در حوادث لازم است و در روایات و در كلمات امیرالمؤمنین هم روى آن تكیه و تأكید شده، به معناى این است كه انسان در حوادثى كه پیرامون او میگذرد و در حوادثى كه پیش روى اوست و به او ارتباط پیدا میكند، تدبر كند؛ سعى كند از حوادث به شكل عامیانه و سطحى عبور نكند؛ به تعبیر امیرالمؤمنین، اعتبار كند: «رحم اللَّه امرء تفكّر فاعتبر»؛ فكر كند و بر اساس این فكر، اعتبار كند. یعنى با تدبر مسائل را بسنجد - «و اعتبر فأبصر» - با این سنجش، بصیرت پیدا كند. حوادث را درست نگاه كردن، درست سنجیدن، در آنها تدبر كردن، در انسان بصیرت ایجاد میكند؛ یعنى بینائى ایجاد میكند و انسان چشمش به حقیقت باز میشود.

بصیرت نور افکن است
ما باید برنامه‌ریزى بلندمدت داشته باشیم. البته این برنامه‌ى بلندمدت جاى طرحش اینجا نیست - مراكز فكر، كانونهاى فكر، مراكز سیاسى و فرهنگى دنبال این حرفها هستند و این كارها را باید بكنند و میكنند هم - آن چیزى كه من در مجموعه میتوانم عرض كنم، این است كه یك زمینه‌ى اساسى براى برنامه‌ریزى‌هاى بلندمدت هست كه این را من بارها تذكر دادم، اینجا هم لازم میدانم یك قدرى درباره‌اش بیشتر صحبت كنم و آن، مسئله‌ى بصیرت‌یافتن است.
در باب بصیرت، بنده در سال اخیر و قبل از آن خیلى صحبت كردم؛ دیگران هم مسائل زیادى گفتند؛ دیدم بعضى از جوانها هم كارهاى خوبى در این زمینه انجام دادند. من میخواهم روى مسئله‌ى بصیرت باز هم تأكید كنم. این تأكید من در واقع با این انگیزه است كه شما كه خودتان مخاطبید، خودتان میداندارید، كار بر دوش شماست، بروید سراغ كارها و برنامه‌ریزى‌هائى كه با بصیرت‌یافتن ارتباط دارد؛ این نیاز مهم را تأمین كنید. بصیرت، نورافكن است؛ بصیرت، قبله‌نما و قطب‌نماست. توى یك بیابان انسان اگر بدون قطب‌نما حركت كند، ممكن است تصادفاً به یك جائى هم برسد، لیكن احتمالش ضعیف است؛ احتمال بیشترى وجود دارد كه از سرگردانى و حیرت، دچار مشكلات و تعبهاى زیادى شود. قطب‌نما لازم است؛ بخصوص وقتى دشمن جلوى انسان هست. اگر قطب‌نما نبود، یك وقت شما مى‌بینید بى‌سازوبرگ در محاصره‌ى دشمن قرار گرفته‌اید؛ آن وقت دیگر كارى از دست شما برنمى‌آید. پس بصیرت، قطب‌نما و نورافكن است. در یك فضاى تاریك، بصیرت روشنگر است. بصیرت راه را به ما نشان میدهد.
البته براى موفقیت كامل، بصیرت شرط لازم است، اما شرط كافى نیست. به تعبیر طلبگى ماها، علت تامه‌ى موفقیت نیست. براى موفقیت، شرائط دیگرى هم لازم است؛ كه حالا بعد اگر ان‌شاءاللَّه مجال شد و یادم ماند، در آخر صحبت اشاره‌اى میكنم. اما بصیرت شرط لازم است. اگر همه‌ى آن چیزهاى دیگر باشد، بصیرت نباشد، رسیدن به هدف و موفقیت، بسیار دشوار خواهد بود

رهبر انقلاب اسلامی در تبیین جنگ نرم افزودند: دشمن در جنگ نرم تلاش دارد با استفاده از ابزارهای فرهنگی و ارتباطاتی پیشرفته و با شایعه و دروغ پراكنی و استفاده از برخی بهانه‌ها میان آحاد مردم تردید، بدبینی و اختلاف ایجاد كند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای قضایای بعد از انتخابات ریاست جمهوری را نمونه‌ای از این شیوه دانستند و خاطرنشان كردند: در این قضایا به بهانه انتخابات ایجاد تردید و اختلاف كردند تا دل‌های مردم نسبت به یكدیگر و نسبت به مسئولان چركین شود و در چنین فضای مشوش و شلوغی عناصر مغرض، خائن و دست آموز خود را برای كارهای اخلال‌گرانه وارد صحنه كنند اما به دلیل بصیرت مردم به نتیجه نرسیدند.

ایشان با تأكید مجدد بر موضوع بصیرت افزودند: علت تأكیدهای مكرر من بر لزوم بصیرت در جامعه در شرایط حاضر به این دلیل است كه مردم بدانند چه اتفاقی می‌افتد و بتوانند صحنه‌گردان اصلی قضایا و عناصر خائن و بدخواه را از آحاد مردم تشخیص دهند.
رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان كردند: هر اقدامی كه موجب مغشوش و تهمت آلود شدن فضا شود و مردم را نسبت به یكدیگر بدبین و مردد كند، به ضرر كشور است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: من اصرار دارم كه آحاد مردم و جریانات مختلف سیاسی همه با یكدیگر متحد در مقابل آن افراد معدودی باشند كه مخالف اصل انقلاب و استقلال كشور هستند و هدف آنها تقدیم كشور به امریكا و استكبار است.
ایشان با تأكید بر لزوم جداسازی میان توده عظیم مردم اعم از خواص و عوام با معدود عناصر خودفروخته و تفاوت قائل شدن میان این دو، خاطرنشان كردند: نباید با برخی اظهارات و حرف‌ها فضا را بگونه‌ای مغشوش كرد كه مردم سردرگم و نسبت به یكدیگر و نسبت به نخبگان و مسئولان بدبین شوند، این كار درستی نیست.
رهبر انقلاب اسلامی با انتقاد شدید از برخی مطبوعات، رسانه‌ها و دستگاه‌ها كه دائما به دنبال ایجاد اختلاف، بدبینی و شایعه سازی هستند، افزودند: به كسانی كه بدنبال مصالح كشور هستند توصیه می كنم از این اختلاف‌های جزئی و غیراصولی صرف‌نظر كنند.
رهبر انقلاب اسلامی جوانان بسیجی را به تقویت ایمان و بصیرت و رعایت موازین و معیارها در تشخیص‌ها فراخواندند و خاطرنشان كردند: نمی‌شود هر فردی را به دلیل یك خطا منافق نامید و همچنین نمی توان هر فردی را بدلیل اختلاف نظر و دیدگاه ضدولایت فقیه خواند.

بصیرت در کلام رهبری

حضرت آیت الله خامنه ای بصیرت را نیاز اصلی جامعه خواندند و خاطرنشان کردند: بصیرت، اجازه نمی دهد «غبار آلودگی فتنه»، کسی را گمراه کند.

ایشان توصیه پروردگار به پیامبر اعظم و پیروان محمدی را درباره حرکت توأم با بصیرت یادآوری کردند و افزودند: بصیرت، قطب نمای حرکت صحیح در اوضاع اجتماعی پیچیده امروز است بگونه ای که اگر کسی این قطب نما را نداشت و نقشه خوانی را بلد نبود ممکن است ناگهان خود را در محاصره دشمن ببیند.
رهبر انقلاب اسلامی، بصیرت ملت و آگاهی جوانان را کُند کننده تیغهای دشمن دانستند و افزودند: اگر بصیرت نباشد، انسان حتی با نیت خوب، ممکن است گمراه شود و در راه بد قدم بگذارد.

حضرت آیت الله خامنه ای، بصیرت را برای «شناخت هدف، تشخیص راه صحیح رسیدن به هدف، تشخیص دشمن و موانع راه، و شناخت راههای برطرف کردن موانع»، کاملاً ضروری برشمردند و آحاد مردم، جوانان، روحانیان، دانشگاهیان، حوزویان و اصحاب فرهنگ و ادب را به درک اهمیت حیاتی این مسئله و مجهز شدن هرچه بیشتر به «سلاح بصیرت و آگاهی»، توصیه مؤکد کردند.

علاقه و احترام ملتها به نظام اسلامی و حساسیت آنها به مسائل داخلی ایران، نکته دیگری بود که حضرت آیت الله خامنه ای برای تبیین اهمیت حرکت بصیرانه در داخل کشور، به آن پرداختند.
ایشان با یادآوری نگرانی ملتهای علاقمند به اسلام و جمهوری اسلامی از برخی حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری افزودند: حضور 85 درصدی ملت در این انتخابات، ملتهای مسلمان را شادمان کرد اما وقتی دشمن برای تخریب این «حضور عظیم و پیروزی بزرگ سیاسی»، به «شایعه افکنی، تهمت زنی و ایجاد اغتشاش در گوشه ای از کشور» دست زد، دوستداران جمهوری اسلامی، نگران شدند و این واقعیت، نشان دهنده استمرار علاقمندی به تفکر جمهوری اسلامی در جهان اسلام، حتی پس از 30 سال است.

رهبر انقلاب اسلامی آمیختن حق با باطل و دشوار کردن تشخیص حقیقت را حتی برای پیروان حق، شیوه دیرینه مخالفان اسلام دانستند و با یادآوری هشدار امیرمومنان در این باره افزودند: بصیرت مهمترین راه مقابله با این فتنه آفرینی هاست.

حضرت آیت الله خامنه ای، در بیان یکی از معیارهای مهم تشخیص «راه و اقدام صحیح از مسیر غلط» افزودند: هر حرکتی که دشمنان خونی ملت و نظام اسلامی یعنی استکبار و صهیونیزم را خشمگین کند حرکتی صحیح و در مسیر حق است و هر اقدام و مسیری که آنها را خوشحال و ذوق زده کند و در تبلیغات و سیاستهایشان بر آن تأکید کنند، مسیری کج، غلط و زاویه دار است.
ایشان تأکید کردند: با این معیار یعنی عکس العمل خشمگینانه یا شادمانه بیگانگان در مقابل حوادث و رویدادها، در بسیاری از موارد می توان اشتباهات را دریافت و جبران کرد.
(برگرفته شده از nahadsbmu.ir)

نهم دی متعلق به همه جریان های سیاسی کشور است*

روح الله علیزاده کارشناس ارشد علوم سیاسی با تشریح اهمیت روز نهم دی ماه به عنوان یکی از روزهای مهم و درس آموز انقلاب اسلامی تصریح کرد: بزرگداشت نهم دی متعلق به یک گروه و جریان خاص نیست. همچنان که در خلق آن حماسه همه سلایق و گروه ها نقش آفرین بودند.
وی افزود: “9 دی” ظرفیت حقیقی و هویت نظام جمهوری اسلامی است و در واقع یوم الله نهم دی، تصویر واقعی قدرت نظام جمهوری اسلامی است.
این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه 9 دی، قیامی برای تثبیت هویت دینی و انقلابی بود، اظهار کرد: 9 دی، فرصتی تاثیر گذار و سرنوشت ساز بود که باید به آن حیات دائمی داد.
علیزاده از حماسه 9 دی به عنوان روز گفتمان انقلاب اسلامی یاد کرد و گفت: راهپیمایی 9 دی، تیر خلاص ملت ایران به استراتژی آمریکا در فروپاشی از درون بود و پایه های کاخ سفید در این حماسه به لرزه درآمد.
اما با نگاهی عمیق تر به این حماسه اثربخش در نظام اسلامی ایران باید اذعان داشت که دستاوردهای 9 دی برای مردم و نظام از دستاوردهای 8 سال دفاع مقدس قطعا بیشتر بود زیرا این حماسه و پیروزی بزرگ در شرایط جنگ نرم که تشخیص جبهه حق و باطل مشکل بود، اتفاق افتاد.

حماسه 9 دی نشان داد که همه مردم به انقلاب و نظام رأی دادند*

حمید جلالی از فعالان اجتماعی سیاسی به اهمیت حماسه 9 دی برای برچیده شدن فتنه پیچیده سال 88 اشاره کرد و افزود: اگر جریان فتنه در سال 88 به اهداف خود می رسید، به طور قطع نه از اسلام، نه از نظام و نه از ارزش ها و راه و رسم شهیدان هیچ چیز نمی‌ماند و 9 دی نشان داد همه مردم در 22 خرداد88 به انقلاب و نظام رای داده بودند.

وی تصریح کرد: 40 میلیون رای، رای به اسلام و میثاق مردم در انتخابات با نظام، انقلاب و امام و رهبری بود زیرا مردم بدون توجه به پیروزی و شکست کاندیدای خود، برای دفاع از رهبری و نظام و مقابله با فتنه آمدند.

این فعال اجتماعی سیاسی خاطرنشان کرد: 9 دی نشان داد که آراء مردم در انتخابات به معنای متفاوت بودن نگرش آنها نسبت به انقلاب نیست، بلکه پراکندگی در آراء دلیل بر حیات سیاسی مردم و زنده بودن ملت ایران است.

حماسه 9 دی نشان داد که همه مردم به انقلاب و نظام رأی دادند*

حمید جلالی از فعالان اجتماعی سیاسی به اهمیت حماسه 9 دی برای برچیده شدن فتنه پیچیده سال 88 اشاره کرد و افزود: اگر جریان فتنه در سال 88 به اهداف خود می رسید، به طور قطع نه از اسلام، نه از نظام و نه از ارزش ها و راه و رسم شهیدان هیچ چیز نمی‌ماند و 9 دی نشان داد همه مردم در 22 خرداد88 به انقلاب و نظام رای داده بودند.

وی تصریح کرد: 40 میلیون رای، رای به اسلام و میثاق مردم در انتخابات با نظام، انقلاب و امام و رهبری بود زیرا مردم بدون توجه به پیروزی و شکست کاندیدای خود، برای دفاع از رهبری و نظام و مقابله با فتنه آمدند.

این فعال اجتماعی سیاسی خاطرنشان کرد: 9 دی نشان داد که آراء مردم در انتخابات به معنای متفاوت بودن نگرش آنها نسبت به انقلاب نیست، بلکه پراکندگی در آراء دلیل بر حیات سیاسی مردم و زنده بودن ملت ایران است.

نهم دی حماسه‌ای بدون فراخوان رسمی*

محسن جعفری از اساتید علوم سیاسی حوزه و دانشگاه نیز 9 دی را مشت فولادین علیه فتنه و فساد قلمداد کرد و بیان داشت: از آن زمان فشارها و تحریم ها سهمناک‌تر شد، تهدیدها شفاف‌تر شد اما آگاهی مردم، دشمن شناسی، ولی شناسی مردم ابهت استکبار را درهم شکست.

وی اظهار کرد: ایمان و باورهای اعتقادی مردم، نصرت و عنایت خداوند متعال به انقلاب اسلامی در این مرحله بسیار سخت، رهبری الهی، حکیمانه و هوشمندانه مقام معظم رهبری و بصیرت و اقدام به لحظه ملت ایران و فرهنگ عاشورا و عشق و ارادت مردم ایران به اباعبدالله الحسین(ع)، عوامل اصلی بستر ساز یوم الله نهم دی بودند.

این استاد دانشگاه پیام‌ها، بیانات و تبیین های مقام معظم رهبری را دارای اثرات شگرفی دانست و گفت: ملت ایران با روشنگری رهبری بابصیرت نظام، برای آفریدن حماسه پرشکوه بدون دعوت و فراخوان رسمی برانگیخته شدند و معظم له با مدیریت حکیمانه، تبیین و آشکارسازی ماهیت فتنه و با استراتژی مقابله نرم از طریق قدرت مردمی نظام، انرژی و ظرفیت جامعه را به جریان انداخت و با مدیریت مردمی و انقلابی بساط فتنه را جمع کردند.

*فضای غبارآلود فتنه با مدیریت افراد سابقه دار نظام*

وجود افراد با سابقه و شناسنامه‌دار همراه با حضرت امام خمینی رضوان الله علیه در مدیریت فتنه، فضا را مبهم و آشفته تر کرد به طوری که برخی از خودی‌ها در تحلیل دچار مشکل شدند و بد عمل کردند و نتایج یک انتخابات پرافتخار و امیدآفرین به چالش کشیده شد.
اما این اتفاقات با سعه صدر مسئولان نظام و مردم صبور ایران تا عاشورای آن سال ادامه پیدا کرد تا اینکه پس از توهین و بی حرمتی فتنه گران و مدیریت توسط سران فتنه به عاشورای حسینی و عزاداران سرور شهیدان، این خیل مردم خشمگین و بابصیرت بود که به خیابان ها ریختند و در حمایت از رهبری و ارزش های انقلاب فریاد مرگ بر فتنه گر سر دادند و خواستار برخورد قهری نظام با سران فتنه و همه آن هایی که حرمت دین و ارزش ها را نداشتند، به شکلی مناسب شدند.

*نهم دی هم در تاریخ ماند*

پس از آن حماسه تاریخی ملت بزرگ ایران که باید گفت حماسه 9 دی، بصیرتی به وسعت یک ملت بود، مقام معظم رهبری به عنوان سکاندار کشتی انقلاب حماسه 9 دی مردم ایران را روزی تاریخی و ماندگار برای همیشه ایران دانستند و افزودند: مطمئن باشید که روز نهم دی هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزی شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرایط کنونی که شرایط غبارآلودگیِ فضاست ، این حرکت مردم اهمیت مضاعفی داشت؛ کار بزرگی بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر می کند، دست خدای متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن علی (علیه السّلام) را می‌‌‌بیند. این کارها کارهائی نیست که با اراده‌‌‌‌ امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهی است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسی که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام، به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهی را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا.

هبر معظم انقلاب اسلامی نکات مهمی را درخصوص برجام و شرایط بعد از برجام بیان کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح امروز در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان، این مجلس را مظهر کامل مردم سالاری اسلامی و مایه سکینه و آرامش در جامعه خواندند و با توصیه مؤکد به همه مسئولان برای حرکت و تلاش در چارچوب منظومه فکری اسلامی و مراقبت برای همرنگ نشدن با ادبیات و کلیشه‌های نظام سلطه، تأکید کردند: امروز مهمترین وظیفه علمای دینی، روشنفکران دانشگاهی، و مسئولان حساسیت نسبت به طراحی دشمن و شناخت آن و تشریح آینده امیدبخش و رو به پیشرفت کشور در چارچوب شاخص‌های منظومه فکری اسلام و با استفاده از قابلیت‌ها و توانایی‌های جوانان و ظرفیت‌های گسترده کشور است.

رهبر انقلاب اسلامی همچنین نکات مهمی را درخصوص برجام و شرایط بعد از برجام بیان کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای سخنان خود با اشاره به برخی از آیات قرآن کریم درخصوص انزال سکینه الهی در قلب‌های مؤمنین، بواسطه تسلیم بودن در برابر خدا و داشتن حسن ظن به وعده‌های الهی، مجلس خبرگان را زمینه ساز سکینه و آرامش در جامعه خواندند و در تبیین علت این موضوع افزودند: مجلس خبرگان تنها مجلسی است که دو انتخاب در آن انجام می‌گیرد. یکی انتخاب نمایندگان مجلس خبرگان که بوسیله مردم انجام می‌شود و دیگری انتخاب رهبری که بوسیله مجلس خبرگان انجام می‌گیرد.

ایشان خاطرنشان کردند: براساس این دو انتخاب، مجلس خبرگان از یک جهت مظهر کامل مردم سالاری دینی و مردم سالاری اسلامی است و از طرف دیگر مظهر حاکمیت ارزشها و احکام اسلامی است.

رهبر انقلاب اسلامی افزودند: وقتی مجلس خبرگان با چنین ویژگی‌های منحصر بفردی تشکیل می‌شود نمایندگان این مجلس و استقلال فکری و آگاهی خود را نشان می دهند، این موضوع زمینه ساز سکینه و آرامش در جامعه می‌شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار جمعی از مدیران، مدرسان و طلاب حوزه های علمیه تهران، تأکید کردند: طلاب باید با کسب صلاحیت‌ها و آگاهی‌های لازم، در دنیای متفاوت امروز خود را برای ایفای مسئولیت‌های تعیین کننده در جامعه آماده کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی «هدایت فکری و دینی»، «هدایت سیاسی و بصیرت افزایی» و «راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی» را سه وظیفه عمده روحانیت برشمردند. ایشان با توصیه به طلاب برای قدر دانستن ارزشها و مسئولیتهای طلبگی افزودند: اگر همه تخصصهای مورد نیاز یک جامعه به بهترین شکل وجود داشته باشد اما جامعه، دینی نباشد، آن ملت در دنیا و آخرت دچار خسران و مشکلات واقعی خواهد بود و این مسئولیت عظیم یعنی تبدیل جامعه به جامعه ای دینی، بر عهده علما و روحانیت و طلاب است

ایشان مفهوم هدایت دینی را «تبیین اندیشه های ناب اسلامی» خواندند و با اشاره به تأثیر فضای مجازی در افزایش شبهات دینی و وجود انگیزه های سیاسی برای تزریق افکار منحرف و غلط در ذهن جوانان تأکید کردند: این میدان، میدان واقعی جنگ است و روحانیون و طلاب باید مسلح و آماده، وارد عرصه مقابله با شبهات و تفکرات غلط و انحرافی شوند. رهبر انقلاب، «اسلام ارتجاعی، متعصب، بدون فهم حقایق معنوی و دچار جمود در ظواهر» را، نمود واقعی تفکرات انحرافی برشمردند و افزودند: در لبه دیگر این قیچی، «اسلام التقاطی» و «اسلام آمریکایی» مشغول مقابله با «اسلام ناب» هستند.

رهبر انقلاب، «درک اسلام ناب و متکی بر کتاب و سنت» را با ابزار خرد و اندیشه اسلامی، وظیفه مهم روحانیون برشمردند و افزودند: راه انبیاء، ترویج این تفکر اصیل است و روحانیون نیز ادامه دهنده‌ی همین راه سعادت بخش یعنی هدایت دینی مردم هستند. ایشان، هدایت عملی مردم را مکمل هدایت اندیشه ای آنان دانستند و افزودند: با بهترین روشها، مردم را به عبادات و ظواهر و مصادیق دینی از جمله صدق، امانت، تقوا، ترک منکر، امر به معروف و سبک زندگی صحیح، هدایت کنید.

ایشان در همین زمینه عمق بخشیدن به اعتقادات موروثی مردم را مهم برشمردند و خاطرنشان کردند: باید با استدلال صحیح، اعتقادات موروثی را که ممکن است در گذر زمان دچار زوال شده باشند، عمق ببخشید و به مسیر صحیح بکشانید. حضرت آیت الله خامنه ای، «هدایت سیاسی» را دیگر وظیفه مهم علما و روحانیون خواندند و افزودند: علت تأکید مکرر بر ضرورت انقلابی بودن حوزه های علمیه این است که استمرار حرکت صحیح و انقلابیِ کشور و جامعه، بدون حضور مستمر روحانیت امکان‌پذیر نیست.